De ruimtelijke en financiële kaders voor onderwijshuisvesting zijn toe aan een update. Wat kunnen gemeenten, scholen en anderen lokaal voor elkaar betekenen. Wat kunnen ze doen om de ruimte beter te benutten en te komen tot een meer doelmatige en kosteneffectieve inrichting van de (verordening onderwijs) huisvesting.
Schaalgrootte en pedagogisch klimaat 
De Algemene Onderwijsbond, CNV Onderwijs en de Vereniging Ouders en Onderwijs pleiten voor meer sturing vanuit de overheid op de grootte van de klassen, de scholen en de schoolbesturen. Dat doen ze met het oog op de ontwikkeling van kinderen, het pedagogisch klimaat, vanwege het te leveren maatwerk en als mogelijkheid het docentenvak aantrekkelijker te maken. Ze pleiten ervoor paal en perk te stellen aan de ‘onnodige schaalvergroting’ door kleinschalige schoolorganisaties te versterken. Dat deden ze onder andere tijdens een rondetafelgesprek met de Tweede Kamer Commissie Onderwijs op 16 januari 2025.
Ruimtelijke kaders over schaal en spreiding
Niet alleen het Rijk maar ook gemeenten kunnen via de verordening onder- of bovengrenzen aan de scholen stellen. In de praktijk gebeurt dat wel als het gaat om een ondergrens, bijvoorbeeld dat er geen recht op (ver)nieuwbouw is als de school kleiner is dan de opheffingsnorm. De voorwaarde dat de school niet groter mag zijn of groeien dan een x aantal leerlingen hebben we nog niet in de verordening gezien. Wel kennen we voorbeelden dat scholen daar onderling afspraken over hebben gemaakt.
Bovengrens kan gewenst zijn
Een bovengrens kan gewenst zijn om te voorkomen dat scholen te groot worden voor een goed pedagogisch klimaat, te groot voor de betreffende locatie (te veel kinderen op beperkt oppervlak) of in verband met de gewenste spreiding van scholen over de gemeente. Het brengt ook rust in de huisvesting en de financiën als er niet steeds bij de ene school een lokaal moet worden bijgeplaatst en een andere school met leegstand zit. Over- en ondermaat in de huisvesting kunnen scholen mogelijk ook zelf onderling oplossen. Daarbij is het uiteraard van belang om rekening te houden met de exploitatie van een school (als die meervoudig wordt gebruikt).
Niet de meterprijs, maar doel voorop
In veel lokale verordeningen voor onderwijshuisvesting wordt nu een vierkante meterprijs genoemd voor nieuwbouw of renovatie. Dat is lastig omdat de marktprijzen de afgelopen jaren nogal zijn gestegen. Gemeenten en scholen hebben hier geen invloed op. Bij de genoemde prijzen komt de kwaliteit onder druk te staan. Betrokkenen zouden ook de doelen voorop kunnen stellen, bijvoorbeeld een aantrekkelijke, gezonde werk- en verblijfsruimte voor kinderen en docenten, het verduurzamen van de gebouwen en/of het gebruik van de gebouwen voor meer functies voor kinderen, de buurt en/of zorg.
Voorbeelden van doel voorop
Zo gaat Rijksvastgoed bijvoorbeeld uit van het principe: we bouwen duurzaam of we bouwen niet. Dat kan betekenen dat ze langzamer vooruit komen, maar het betekent ook dat wat ze doen, ze in één keer zo goed mogelijk doen. Daar leren ze van en daar komen ze mee vooruit. Er zijn ook gemeenten die scholen extra meters, extra personele capaciteit of extra geld meegeven als de ruimte voor de school ook door de buurt kan worden gebruikt.
Gemeentebegroting als financieel kader
Daarbij is het investeringsbedrag voor een school niet zo spannend. Uiteindelijk gaat het om het bedrag dat jaarlijks opgehoest moet worden om de investering te kunnen betalen. In verband daarmee is het een optie in de verordening geen vierkante meter prijs voor de investeringen te noemen, maar een maximum kostenniveau in de gemeentebegroting. Het plafond kan worden vastgesteld op het niveau van wat de gemeente in het gemeentefonds voor deze taak van het Rijk ontvangt of een ander bedrag waar, gezien de te realiseren doelen, lokaal politiek draagvlak voor is.
Programmatische aanpak binnen vastgestelde kaders
Met de verordening onderwijshuisvesting, waarbij de doelen voorop staan en waarbij heldere ruimtelijke en financiële kaders worden gesteld, kan goed sturing worden gegeven aan zowel sociale als fysieke doelen. Binnen die kaders moet het gebeuren en kunnen betrokkenen op zoek naar de meest gewenste, programmatische en kosteneffectieve oplossing.
Wil jij vooruit?In Bouwstenen-verband zoeken we altijd naar goede, kosteneffectieve oplossingen voor vraagstukken van deze tijd. Wil je mee zoeken of heb je wensen, ambities en/of goede ideeen over de toekomst van maatschappelijke voorzieningen en vastgoed? Dan horen we het graag. Stuur een mail met je voorbeeld, wens of ambitie naar info@bouwstenen.nl. |
Image
|
Meer informatie
- Bericht: Overal anders geregeld (Bouwstenen, januari 2025)
- Inventarisatie: Renovatie in de verordening van 34 gemeenten (december 2024)
- Bericht: Cruciale beleidskeuzes onderwijshuisvesting (Bouwstenen, januari 2025)
- Stukken Tweede Kamer commissie 16 januari 2024
- Position paper: Sturing in het funderend onderwijs (AOb, januari 2025)
- Position paper: Gespreksnotitie sturing in het onderwijs (Ouders & Onderwijs, januari 2025)
- Position paper: Herijking sturing in het funderend onderwijs (CNV, januari 2025)
- Ontwikkelwerk: Deltaplan Scholen
